Travma yaşayan çocuklar için öğrenme büyük bir mücadele olabilir…
Yas ile üzüntü son derece açık bir şekilde kendini gösterir. Travmada ise, semptomlar büyük ölçüde farkedilmeyebilir çünkü başka problemlere benzerlik gösterir: huzursuzluk, öfkeli davranışlar, konsantre olamama, talimatlara uyamama veya grup halinde çalışmanın zorluğu vb…
Genellikle, bu semptomlara ve tepkilere neden olanın travma olduğunun tespit edilmesi yerine öğrenciler çoğu zamankaygı bozukluğu, davranış bozuklukları, hiperaktivite veya dikkat dağınıklığı bozukluğu gibi yanlış tanılar alırlar.
Travma yaşayan çocuklar için öğrenmek çok zor olabilir. Bununla birlikte, travma yaşantısını davranışın kökü olarak tanımlayabildiğimizde, çocuklarımızın okuldaki sıkıntılarla başa çıkmalarına yardımcı olma yaklaşımımızı düzenleyebiliriz. Detroit merkezli, Starr Küresel Öğrenme Ağı’nın bir programı olan Ulusal Travmalar ve Kayıplar Enstitüsü’nün klinik direktörü Caelan Kuban Soma, travma deneyimi sebebiyle kendi kendilerine yardımcı olacak stratejiler geliştiren çocukları anlamak için bu ipuçlarını sunuyor.
1. Travma yaşayan çocuklar damarınıza basmaya çalışmıyor.
Bir çocuğun sorunu varsa, günün başında ya da gün içinde bir işi yapmakta ya da derse geçişte zorlanabilir. Çocukların, evlerinde endişelenmelerine neden olan bir durum nedeniyle dikkatlerinin dağılabileceğini unutmayın. Çocukları geç kaldığı için veya ev ödevini unuttuğu için kınamak yerine, o çocuğa yardım etmek için görsel bir ipucu ya da hatırlatma hazırlayarak onu onaylamaya ve onunla uzlaşmaya çalışın.
Caelan “Bakış açını değiştir ve travma geçirmiş çocuğun damarına basmaya çalışmadığını hatırla”diyor.
2. Travma geçiren çocuklar sürekli olarak sonra ne olacağı konusunda endişeleniyorlar.
Sınıfta günlük bir rutin sakinleşebilir, bu yüzden mümkün olduğunca bir yapı ve öngörülebilirlik sağlamaya çalışın. Caelan, sözlerin travma geçiren çocuklar için anlamlı olmadığını, duyusal ipuçlarına ihtiyaçları olduğunu söylüyor. Günün nasıl gelişeceğini açıklamanın yanı sıra sınıf programı, ne zaman ve hangi aktivitelerin (matematik, okuma, öğle yemeği, teneffüs vb.) yapılacağını gösteren işaretler veya bir storyboard/pano kullanın.
3. Durum senin için o kadar da kötü görünmese bile, çocuğun önemli olduğunu düşündüğü ve endişe duyduğu şey bu.
Travmayı yargılamamaya çalış. Ilgili öğretmenler olarak, istemeden bir durumun o kadar da kötü olmadığını tahmin edebiliriz, fakat en önemli şey çocuğun o stres hakkında nasıl hissettiğidir. “Çocuğun algısı olduğunu hatırlamamız gerekiyor… Durumun, kontrollerinde olmadığını, yaşamlarının veya güvenliklerinin risk altında olduğunu hissediyorlar” diyor Caelan Kuban Soma.
Mesele tek bir olay bile olmayabilir, ancak kronik stresin doruk noktası önemlidir- örneğin, yoksulluk içinde yaşayan bir çocuk, ailesinin zamanında kira ödeyebilmesi, işlerini sürdürebilmesi veya yeterli yiyeceği olmaması konusunda endişe duyabilir. Bunun gibi devam eden stres faktörleri travmaya neden olabilir. Soma, “Sinir sistemimizi dört ila altı haftadan daha uzun süre aktif halde tutan her şey travma sonrası stres olarak tanımlanır” diyor.
4. Travma her zaman şiddet ile ilişkili değildir.
Travma genellikle şiddet ile ilişkilendirilir; ancak çocuklar boşanma, taşınma, fazla mesai (kurslar, ilave dersler vb) veya zorbalık gibi çeşitli durumlarda travma geçirebilirler. Soma, “Tüm çocuklar, özellikle bu zamanlarda ve bu yaşlarda, zaman zaman aşırı stres yaşıyorlar” diyor ve ekliyor “Olgular düşündüğünüzden daha yaygın.”
Yas ile üzüntü son derece açık bir şekilde kendini gösterir. Travmada ise, semptomlar büyük ölçüde farkedilmeyebilir çünkü başka problemlere benzerlik gösterir: huzursuzluk, öfkeli davranışlar, konsantre olamama, talimatlara uyamama veya grup halinde çalışmanın zorluğu vb…
5. Yardım edebilmek için travmaya tam olarak neyin sebep olduğunu bilmek zorunda değilsin.
Travmatik bir durumun sebebine odaklanmak yerine, acı çeken çocuklara verebileceğiniz desteğe odaklanın. Çocuğun hikayesinin her detayını almak yerine, o anda gördüklerinize bağlı kalın – incinme, öfke, endişe… Gizlilik, travmadan muzdarip öğrencilerle çalışırken en önemli konudur, ve travma bilgili okullar genellikle öğretmenlerin izlemesi gereken bir gizlilik protokolüne sahiptir. Empati ve esneklikle birlikte etkili bir şekilde yanıt verebilmek için travmanın derinliklerini kazmak zorunda değilsiniz.
6. Travma yaşayan çocukların bir şeyde iyi olduklarını ve dünyayı etkileyebileceklerini hissetmeleri gerekir.
Soma, çocuklara hedef belirleme, hedeflerine ulaşmaları ve bu konuda ustalık ve kontrol duygusu hissetmelerini sağlayacak fırsatları bulunmasını öneriyor. Onlara, sınıfta iyi yapabilecekleri işleri verin veya başkalarıyla partner olarak yardımcı olmalarını sağlayın. “Çok güçlendirici” olacaktır diyor. “Başaracaklarını ve ilerleyebileceklerini bildiğiniz bir alanda o çıtayı tutturmaları için ayarlama yapın.”Öğrencinin matematikte iyi olduğunu söylemek yerine, hissetmelerini sağlayacak deneyimler bulun. Travma duyusal bir deneyim olduğu için, çocuklar cesaretlendirmeden daha fazlasına ihtiyaç duyarlar – somut görevlerle kendi değerlerini hissetmeleri gerekir.
7. Stres ve öğrenme becerisi arasında doğrudan bir bağlantı var.
Çocuklar stresli olduklarında, öğrenmeleri zorlaşır. Çocuklarınızın durumlarını anladığınızı ve onları desteklediğinizi göstererek, sınıfınızda güvenli, kabul edilebilir bir ortam oluşturun. Soma, “Travma yaşayan çocuklar, kendilerini güvende ve desteklenmiş hissetmedikleri sürece öğrenmekte zorlanıyor” diyor. “Öğretmen, çocuğu daha az endişeli hale getirmek ve elindeki göreve odaklanmasını sağlamak için ne kadar çok şey yapabilirse, o çocuktan göreceğiniz performans o kadar iyi olur.”Stres azaltma çalışmaları ve akademik sonuçlar arasında doğrudan bir bağlantı var.
8. Öz düzenleme travma geçiren öğrenciler için büyük bir zorluk olabilir.
Travmalı bazı çocuklar duygusal olarak uygun olmayan ebeveynlerle büyüyor ve kendi kendini sakinleştirmeyi öğrenmiyorlar. Bu yüzden rahatsız edici davranışlar geliştirebiliyorlar ve uzun süre odaklanmakta zorluk çekebiliyorlar. Başa çıkmalarına yardımcı olmak için düzenli beyin araları planlayın. Günün başında, boş zaman, oyun oynamak ya da biraz dinlenmek için derse ne zaman ara verileceğini hatırlatın. “Davranış patlak vermeden sağalırsa, çocuğu başarıyla düzenlediniz” diyor Soma. Bir çocuk, bir sonraki görevden önce kendini şarj edebileceğini ya da bir mola verileceğini anlarsa, 20 dakikalık bir çalışma bloğuna geçebilir.
9. Çocuklara gün boyunca rahat etmelerine yardımcı olmak için arada boş boş durabileceklerini belirtmek sorun değil.
Travma deneyimi olan öğrenciler için, doğrudan onlara yardım etmek için neler yapabileceğinizi sorabilirsiniz. Birkaç dakika boyunca kulaklıkla müzik dinlemek veya kafalarını masalarına koymak isteyebilirler. Soma, bir adım geri çekilip onlara sormamız gerekiyor diyor; “Sana nasıl yardım edebilirim? Kendini biraz daha iyi hissettirmek için yapabileceğim bir şey var mı? ”
10. Travmalı çocukları sınıfınız dışında da destekleyebilirsiniz.
Okul büyük bir döngü. Travma bilgili strateji ve yaklaşımları, otobüs şoförlerinden gönüllü ebeveynlere, güvenlik görevlilerine kadar tüm çalışanlarla paylaşın.
Soma, herkese hatırlatmak gerekiyor: “Çocuğu, davranışı tanımlamaz” diyor. Tipik olarak, bu davranışınaltında gerçekleşen başka bir şey var, bu yüzden hassas olun. Kendinize sorun, ama “Bu çocuğun derdi ne?” demek yerine, “Bu çocukta neler olup bittiyor merak ediyorum” diye sorun. Bu travma bilgili yaklaşım çocukları görme şeklimizdeki büyük değişim yaratır.
Çeviri ve derleme: Uzm. Ece Türkmut Dere
